Samorządność wymaga w Polsce znacznie głębszych zmian, niż ograniczanie kadencji wójtów, burmistrzów, prezydentów.
W ostatnich siedmiu tekstach, argumentowałem za wprowadzeniem ordynacji większościowych w jednomandatowych okręgach wyborczych, na wszystkich czerech poziomach władz przedstawicielskich.
Postulaty te uzasadniałem obserwacjami Sejmowych patologii, do których prowadzi rywalizacja politycznych kolektywów właściwa dla ordynacji wielomandatowej. Jak pisałem, utrzymywanie takiej dysfunkcyjności jest bardzo groźne, wobec nowych, bardzo trudnych zadań państwa dla humanizacji rozwoju wiedzy. I wobec blokowania tej humanizacji, przez ośrodki sterujące rozwojem wiedzy w celu maksymalizowania zarobków na potrzebach człowieka, zredukowanego do kapitału produktywności i konsumeryzmu.
W konsekwencji, wskazałem na potrzebę traktowania obyczaju osobowych procedur wyborczych JOW, jako na integratora dwóch wspierających się form demokracji: bezpośredniej i przedstawicielskiej.
Wskazanie na znaczenie takiego integratora, nie było jak mogło by się wydawać, efektem abstrakcyjnego budowania modelu dla demokracji po Gutenbergu. Potrzeba takiego integratora, to jeden z wniosków, wynikający z kilkunastu lat moich obserwacji patologii samorządności w Krakowie. Patologii samorządności lekceważącej kompetencje i solidarność członków wspólnot obywatelskich w gospodarowaniu publicznymi przestrzeniami.
Wniosek taki zawarłem w przedstawionym poniżej wystąpieniu na Konferencji stowarzyszenia na rzecz przyszłości Krakowa, CRACOVIA URBS EUROPAEA , którego byłem inicjatorem a pozostaję aktywnym członkiem.
------------------------------------------------------------------------------
Andrzej Madej,
Kraków, 31 października 2009.
10 postulatów dla stosowania zasady samorządności[1]
w gospodarowaniu publicznymi przestrzeniami Krakowa
Nie ma mienia bez sumienia;
Na każdej zagrodzie,
Ciążą długi uprawienia
Wolności w narodzie.
(Cyprian Kamil Norwid - Równość, wolność, braterstwo).
Przed postawieniem postulatów zasady samorządności[2], które powinny być wprowadzone do ustroju gospodarowania publicznymi przestrzeniami[3] w Krakowie, należy wskazać główny cel debat rządzących z rządzonymi; dotyczących programów, sposób i kosztów zarządzania publicznymi przestrzeniami przez uprawnione organy, w tym warunków i metod ograniczania swobody prywatnych właścicieli w wykorzystywaniu ich nieruchomości[4].
Jakość tych debat, staje się w społeczeństwie sieci wiedzy warunkiem
(1) pożytkowania własności dla samodzielnego okazywania solidarności,
(2) korzystania z duchowych i materialnych świadectw kultury, w praktykowaniu równości i wolności,
(3) podejmowania przez krakowian[5], odpowiedzialności za suwerenność Polski w zjednoczonej Europie.
Cel debat
Proponuję by za cel debat o gospodarowaniu publicznymi przestrzeniami uznać podnoszenie poczucia obywatelskiego zakorzenienia[6] krakowian, wyrażającego się:
(1) wykorzystywaniem wiedzy z tych debat, do oceny wartości pracy politycznej reprezentantów mieszkańców gminy w organach lokalnej władzy,
(2) bezpośrednim udziałem mieszkańców w określaniu wartości, funkcji i wizerunku konkretnych przestrzeni publicznych,
(3) precyzowaniem wniosków czy opinii wobec planów zabudowy obszarów szczególnej wagi poprzez umocowane terytorialnie, pomocnicze organy gminy.
Propozycja 10 postulatów zasady samorządności w gospodarowaniu publicznymi przestrzeniami
Postulaty samorządności odnoszące się do reguł demokracji[7] we wspólnocie samorządowej[8] (stanowiące organy gminy).
1. Wybór radnych gminnych w jednomandatowych okręgach wyborczych.
2. Obowiązek ugrupowań politycznych wystawiających listy kandydatów do Rady gminy redagowania programów politycznych w relacji do struktury Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.
3. Obowiązek uzyskania referendalnej akceptacji dla zmian Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.
4. Prawo zarejestrowanych w Krakowie stowarzyszeń, do inicjatyw uchwałodawczych w radzie gminy.
Postulaty samorządności odnoszące się do rozliczalności administracji gminy (wykonawcze organy gminy).
5. Internetowa prezentacja założeń do zmian Studium uwarunkowań i do miejscowych planów zagospodarowań.
6. Pozyskiwanie i internetowa prezentacja opinii ekspertów wobec rozwiązań proponowanych w Studium i w miejscowych planach zagospodarowań.
7. Zapewnienie warunków do ekspercko urbanistycznej moderacji debaty pomiędzy mieszkańcami nad zagadnieniami Studium i miejscowych planów zagospodarowań.
Postulaty samorządności odnoszące się do kultury pracy jednostek pomocniczych gminy (Rad dzielnic).
8. Zakaz określania przynależności partyjnej przy nazwiskach kandydatów na radnych dzielnicowych na listach wyborczych.
9. Określanie przez Rady dzielnicy obszarów o szczególnym znaczeniu dla lokalnych wartości, poddanych specjalnemu trybowi konsultacji społecznych.
10. Wobec tych obszarów specjalnego trybu konsultacji, prezentacja internetowa wniosków o wydanie zezwolenia budowlanego z co najmniej 14 dniowym wyprzedzeniem wobec rozpatrzenia.
[1] Przez samorządność rozumiem zasadę ustroju (tu: gospodarowania przestrzenią) ułatwiającą instytucjonalizowanie obywatelskich inicjatyw w lokalnych sprawach państwa (podobną zasadą dla ustroju politycznego jest demokracja, ułatwiająca instytucjonalizowanie udziału społeczeństwa w sprawowaniu władzy w państwie).
[2] Proponowane Postulaty dotyczą samorządności w kontekście uczestnictwa obywateli w procesie gospodarowania publiczną przestrzenią. Postulaty samorządności w zakresie innych sfer dóbr i usług publicznych (rynków lokalnych), są formułowane odpowiednie do ich specyfik, między innymi w ramach programu Instytutu Społeczeństwa Obywatelskiego Pro Publico Bono, Samorządność dla Rzeczypospolitej.
[3] Przez przestrzeń publiczną rozumiemwszystko to, co nie jest zamknięte w budowlach, faktycznie nadal więc pozostaje w dyspozycji społeczeństwa organizującego państwo. Przywileje i prawa uzyskane od władzy (działającej jako organ państwa) pozwalają „zamknąć” dla potrzeb niepublicznych część przestrzeni. Sensem sprawiedliwego państwa jest zachowanie prymatu dobra wspólnego nad dobrem prywatnym. Ustrój gospodarowania przestrzenią publiczną ma pomóc w definiowaniu dobra wspólnego i jak również ograniczać nadużywanie tego prymatu. Debaty o ochronie wartości w publicznych przestrzeniach, powinny się poszerzać do debat o ochronie publicznych wartości przestrzeni(za wskazówką prof. Barbary Bartkowicz) i indywidualnych wolności.
[4] Tym samym treścią debat o publicznych wartościach w przestrzeni, staje się nie tylko sens i brzmienie reguł, lecz i precyzowanie kulturowych przesłanek, tu: identyfikacji miejsc kluczowych dla poczucia tożsamości oraz ograniczania przez państwo wolności obywatelskich w zakresie dysponowania własnością. Ośrodki tego zakorzenienia winny być kultywowane jako świadectwa duchowości (wedle Stowarzyszenia „Genius Loci”).
[5] Krakowian jako mieszkańców miasta z odwieczną misją: stolicy pamięci i tożsamości.
[6] Zakorzenienie jawi się jako kluczowy komponent obywatelskiej samoświadomości nomadyzującej się Europy. Afiliacja terytorialna, łącząca osadzenie w historii (w tradycjach estetycznej i etycznej) z poczuciem odpowiedzialności za przyszłość, stanowi podstawę do wrażliwości społecznej i zachowań subsydiarnych. Stanowi podstawę do udziału w systemie partnerstwa prywatno – publicznego, we wszystkich wymiarach europejskiego pomocniczego państwa.
[7] Zapisy dot. samorządu terytorialnego znajdują się w rozdziale VII Konstytucji,:
Art. 169.1. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych. 2. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. 3. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa. 4. Zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa. 5. Ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące.
Art. 170. Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa.
[8] Ustawa z 8 marca 1990 o samorządzie gminnym Art. 1.1 Mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową.
